Zdarza się czasami, że przychodzi do gabinetu pacjent lub pacjentka i oznajmia, że “chciałaby się przebadać na raka” (tak na marginesie, to najczęściej są to ludzie młodzi).
Muszę wtedy niestety rozczarować, mówiąc, że nie ma czegoś takiego jak badanie na raka.
Nie ma uniwersalnego badania z krwi, czy badania obrazowego pozwalającego wykryć wczesną, bezobjawową chorobę nowotworową. Poza tym, żeby badanie takie miało sens należy je wykonywać regularnie, a nie jako jednorazowy zryw.
Celem badań przesiewowych w kierunku chorób nowotworowych jest wykrycie nowotworu (a czasem nawet stanu przednowotworowego) na jak najwcześniejszym etapie, umożliwiającym całkowite wyleczenie, a co za tym idzie zmniejszenie umieralności na dany typ nowotworu. Smutna prawda jest taka, że nie dla każdego typu nowotworu istnieje takie badanie.
Kilkanaście lat temu, gdy zaczynałem swoją przygodę z onkologią szeroko stosowane było oznaczanie markerów w kierunku chorób nowotworowych. Niestety w większości nie sprawdzają się one w przesiewowym badaniu osób zdrowych, a jedynie jako jeden z parametrów do monitorowania odpowiedzi na leczenie onkologiczne. Do tej pory jednak przychodzą czasem przestraszeni pacjenci, którzy na własną rękę wykonali sobie w laboratorium panel markerów i okazuje się, że jeden z nich jest na przykład na górnej granicy normy lub ją przekracza.
Wtedy tłumaczę, że marker to zwykłe białko, które występuje również we krwi osób zdrowych, a jego wzrost może wynikać również z przyczyn innych niż nowotworowe (przy okazji – u osoby zdrowej poziom markera nie będzie równy zero) Oczywiście, przy podwyższonym wyniku markera wskazane jest wykonanie jednak dokładniejszych badań celem wykluczenia choroby nowotworowej.
Jedynym markerem, który sprawdza się w wykrywaniu choroby nowotworowej jest PSA u mężczyzn. W połączeniu z DRE (digital rectal examination), czyli palpacyjnym badaniem gruczołu krokowego przez odbyt pozwala na wczesne wykrywanie raka gruczołu krokowego u mężczyzn.
Dla kobiet badaniami w kierunku wczesnego wykrycia choroby nowotworowej są cytologia (profilaktyka raka szyjki macicy) i mammografia (program wczesnego wykrywania raka piersi).
Zarówna dla kobiet, jak i mężczyzn zalecana jest też kolonoskopia (program wczesnego wykrywania raka jelita grubego).
Należy również wspomnieć o niskodawkowej tomografii komputerowej w programie wczesnego wykrywania raka płuca (dla byłych i obecnych palaczy).
Oczywiście żeby takie badania miały sens, należy je wykonywać regularnie w zalecanych odstępach czasu.
Tak przy okazji – badanie się raz na pięć czy dziesięć lat, to też jest regularnie,ale nie o taką regularność chodzi 😉
Słów jeszcze kilka o innym badaniu uznawanym przez wielu pacjentów za cudowny sposób na badanie w kierunku choroby nowotworowej, a mianowicie PET-CT. Badanie to ma swoje zalety, ale również i wady. Po pierwsze nie jest tak specyficzne dla wykrywania chorób nowotworowych jak się wydaje. Poza tym przy niektórych typach nowotworu może dawać wyniki fałszywie ujemne (czyli nie pokazać istniejącego ogniska nowotworu). Nie pokaże również nowotworów na bardzo wczesnym etapie rozwoju, tj. poniżej 10mm średnicy. Dlatego istnieje lista ściśle określonych wskazań do wykonania tego badania.
Zachęcam do regularnego wykonywania badań profilaktycznych, bo one naprawdę ratuje życie.
Zdjęcie autorstwa MART PRODUCTION z Pexels
